O dialogu społecznym i partycypacji

KONSULTACJE SPOŁECZNE to proces, w którym władze (np. rząd, samorząd) pytają obywateli o ich opinie na temat planowanych decyzji, projektów lub zmian w prawie. Jest to forma dialogu pomiędzy przedstawicielami władz lokalnych a mieszkańcami. Dają one możliwość usłyszenia, czego potrzebują mieszkańcy i jakie mają obawy związane z planowanymi działaniami. To sposób na zebranie różnych punktów widzenia i uwzględnienie ich w podejmowaniu ważnych decyzji. Dzięki konsultacjom, ludzie mogą wyrazić swoje zdanie, zgłosić uwagi lub zaproponować inne rozwiązania. Celem jest lepsze dostosowanie planów do potrzeb społeczności i zapewnienie, że decyzje będą bardziej zrozumiałe i akceptowane przez mieszkańców. Konsultacje mogą też pomóc w rozwiązywaniu konfliktów w mieście.

Konsultacje społeczne mogą być:

• OBOWIĄZKOWE – np. z mieszkańcami gminy przed połączeniem dwóch jednostek samorządu terytorialnego, czy uchwaleniem strategii rozwoju gminy lub statutu jednostki pomocniczej,

• FAKULTATYWNE – w sprawach mających wpływ na życie, pracę czy zarobki mieszkańców danej gminy, powiatu i województwa.

Samorządy mogą prowadzić konsultacje społeczne w sprawach ważnych dla lokalnych społeczności, m.in. w zakresie:

• SPRAW WAŻNYCH DLA LOKALNEJ SPOŁECZNOŚCI, w tym na temat zmian granic jednostek administracyjnych i pomocniczych (konsultacje z inicjatywy prezydenta, rady miasta lub mieszkańców), co wynika z ustawy o samorządzie gminnym z 1990 r.https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19900160095/U/D19900095Lj.pdf

• KONSULTACJI Z ORGANIZACJAMI POZARZĄDOWYMI, co wynika z ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie z 2003 r. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20030960873/U/D20030873Lj.pdf

• PLANOWANIA STRATEGICZNEGO – czyli konsultacje projektów strategii gminy, co wynika z ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju z 2006 r. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20062271658/U/D20061658Lj.pdf

• PLANOWANIA PRZESTRZENNEGO – czyli miejscowych planów oraz studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, co wynika z ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z 2003 r. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20030800717/U/D20030717Lj.pdf

• REWITALIZACJI – konsultacje dotyczące gminnego programu rewitalizacji, czy też wyznaczania obszaru zdegradowanego, co wynika z ustawy o rewitalizacji z 2015 r. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20150001777/U/D20151777Lj.pdf

• ŚRODOWISKA – czyli konsultacje w sprawie inwestycji oddziałujących na środowisko, co wynika z ustawy o udostępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z 2008 r. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20081991227/U/D20081227Lj.pdf
  oraz ustawy Prawo ochrony środowiska z 2001 r. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU20010620627/U/D20010627Lj.pdf

W Gminie Stalowa Wola, konsultacje społeczne prowadzi Urząd Miasta, poprzez konkretne jednostki lub wydziały, zależnie od konsultowanego zagadnienia.

W Stalowej Woli nie ma jednej wspólnej uchwały, kompleksowo regulującej zasady prowadzenia konsultacji z mieszkańcami Miasta Stalowej Woli. Z tego względu proces konsultacji społecznych w danej tematyce każdorazowo wymaga podjęcia stosownej uchwały Rady Miejskiej Stalowej Woli. Uchwały w tym zakresie podejmowane są zgodnie z na bieżąco obserwowanymi potrzebami np. w zakresie opracowania założeń do strategii rozwoju miasta, opracowania programu rewitalizacji itp.

Możemy wyróżnić wiele metod prowadzenia konsultacji społecznych np.:

• KONSULTACJE PISEMNE - mieszkańcy mogą zgłaszać swoje opinie, uwagi lub propozycje na piśmie, np. przez e-mail, formularz internetowy lub tradycyjną pocztę.

• SPOTKANIA OTWARTE - organizowane są publiczne spotkania, na których mieszkańcy mogą bezpośrednio rozmawiać z przedstawicielami władz, zadawać pytania i dzielić się swoimi opiniami np. wykorzystując do tego celu śniadania biznesowe, podwieczorki pozarządowe itp.

• ANKIETY I SONDAŻE pisemne oraz online - mieszkańcy są proszeni o wypełnienie ankiet lub udział w sondażach, które pomagają zebrać opinie na dany temat.

• WARSZTATY I DEBATY - to spotkania, podczas których mieszkańcy mogą wspólnie omawiać konkretne tematy, proponować rozwiązania i dyskutować na temat planowanych działań.

• PANELE OBYWATELSKIE - to specjalne grupy mieszkańców, które są wybierane losowo lub w oparciu o pewne kryteria, aby reprezentować różne grupy społeczne i pracować nad konkretnymi problemami.

• KONSULTACJE ONLINE - mogą odbywać się w formie wideokonferencji, czatów na żywo lub dyskusji na forach internetowych, co ułatwia udział osobom, które nie mogą być obecne osobiście.

• WYWIADY INDYWIDUALNE – rozmowa „jeden na jeden” między osobą prowadzącą wywiad a uczestnikiem. Celem takiej rozmowy jest uzyskanie szczegółowych informacji na dany temat. Ponieważ rozmowa jest prywatna, uczestnik może czuć się bardziej swobodnie i otwarcie dzielić swoimi myślami. To szczególnie przydatne, gdy temat jest trudny lub wymaga głębszego zrozumienia indywidualnych doświadczeń i opinii.

• WYWIADY GRUPOWE - często nazywane „fokus grupą” (z ang. focus group), to rozmowa z kilkoma osobami jednocześnie. Osoby biorące udział w takiej rozmowie mogą wymieniać się pomysłami, dyskutować i reagować na opinie innych uczestników. Dzięki temu osoba prowadząca wywiad może zobaczyć, jak różne osoby myślą na dany temat i jakie są ich wzajemne wpływy. To dobra metoda, gdy ważne jest zrozumienie różnorodnych punktów widzenia lub gdy chce się zobaczyć, jak grupa ludzi może wspólnie rozwiązać dany problem.

• WARSZTATY DIAGNOSTYCZNE - spotkania, podczas których mieszkańcy danego miejsca, eksperci oraz osoby odpowiedzialne za podejmowanie decyzji wspólnie pracują nad zrozumieniem problemów i potrzeb społeczności. W trakcie takich warsztatów uczestnicy dzielą się swoimi opiniami, spostrzeżeniami i pomysłami, a także analizują różne kwestie, które dotyczą ich codziennego życia. Celem tych warsztatów jest zebranie informacji i zrozumienie problemów, aby w przyszłości lepiej planować i realizować projekty, które będą odpowiadały na realne potrzeby społeczności.

• BUDŻET OBYWATELSKI ZWANY TEŻ PARTYCYPACYJNYM – to sposób, w jaki mieszkańcy mogą decydować o części pieniędzy przeznaczonych na projekty w ich okolicy. W skrócie, to proces, w którym mieszkańcy mogą zgłaszać swoje pomysły na lokalne inwestycje lub działania, a potem głosować na te, które ich zdaniem są najważniejsze.

• SPACERY BADAWCZE - polegają na wspólnym spacerze z mieszkańcami, urzędnikami i ekspertami po danej okolicy, aby porozmawiać o jej problemach i potrzebach. Podczas takiego spaceru uczestnicy mogą na żywo zobaczyć, co wymaga poprawy, np. stan dróg, chodników, oświetlenie czy zieleń. Dzięki temu łatwiej jest zrozumieć, co trzeba zmienić, i wspólnie znaleźć najlepsze rozwiązania. To forma dialogu, gdzie każdy może wyrazić swoją opinię i wpłynąć na planowane zmiany w swojej okolicy.

• STACJONARNE I MOBILNE PUNKTY KONSULTACYJNE - miejsca, gdzie mieszkańcy mogą przyjść i porozmawiać o ważnych sprawach dotyczących swojej społeczności. To takie "punktowe" miejsca, gdzie można uzyskać informacje, zadawać pytania, dzielić się swoimi opiniami oraz zgłaszać pomysły czy problemy. Celem tych punktów jest lepsze zrozumienie potrzeb i opinii ludzi oraz wspólne szukanie rozwiązań dla lokalnych problemów. Punkty te mogą być stacjonarne lub mobilne np. w formie spotkań pod namiotem na danym osiedlu lub w trakcie wydarzeń miejskich. Punkty mogą funkcjonować pod jakimś ciekawym hasłem np. „kawa i ciastko za pomysł na miasto”.